Paris, 1871 baharı… Halk isyanı olan Paris Komünü’ne kadın katılımı çok yüksek sayılarda. Tipik olarak, kadınlar sıhhiyeci, hizmetli ya da konserve yiyecekleri cepheye taşıyan kantinciler olarak görünüyorlar. Cephede erkekler baskın ama kadınlar da silahlı kavgaya katılıyorlar aynı şekilde. Bazılarına cesur dişi aslanlar, bazılarına çirkin ejderhalar gözüyle bakılıyor. Hayal gücüne özellikle çekici gelen Pétroleuse*, yani kadın kundakçı. Gerçekten var mı, yok mu belli değil. Ama Nisan 1871’de komünarlar tarafından kurulan örgüt Paris’in Savunması İçin Kadınlar Birliği bildirilerinde, “savaşan kadın yurttaşlar için benzin ve silah alımı” duyurusu yapılıyor. Bazı hükümet binaları, onbinlerce kişinin katledildiği Komün’ün son haftası “Semaine Sanglante“ (Kanlı Hafta) sırasında yanıp kül oluyor. Bu olaylar sırasında genellikle çocuklarının eşlik ettiği kadınların benzin bidonları taşıdığı görülüyor.
Yoz anneler, deli kadınlar: Şeytanın kadında vücut bulduğu kundakçılar. Bu nedenle, Komün’e katılan bütün kadınlar kundakçı olarak yaftalandı. Nihayetinde, sadece bir avuç kadına kundakçılık suçundan dava açıldı ve hepsi de suçu reddetti. Bu kadınlar (ve Versay’daki bir hapishanede duruşmalarını bekleyen diğerleri) Eugène Appert adlı bir fotoğrafçı tarafından ölümsüzleştirildi.
Versay Birlikleri’nin 21-28 Mayıs 1871’deki kanlı hafta boyunca yaptığı katliamdan on hafta sonra 7 Ağustos 1871’de Paris Komünü duruşmaları başladı. 6 Nisan 1871 günü sıkıyönetim ilan edilmesi nedeniyle, tüm duruşmalar askeri mahkemeler tarafından gerçekleştirildi. General Félix Antoine Appert’in 1875 yılında Paris Komünü üzerine hazırladığı istatistiki rapora göre 1872 Ocak ayında hükümet 38.499 kişiyi tutuklamış, 10.488 kişi yargılanmış ve 8.535 kişi mahkum edilmişti. Versay’a götürülen 1.051 kadından 168’i savaş mahkemelerinde yargılanmıştı. Kadınların çoğu tanıkların kendilerini teşhis edememesinden dolayı serbest bırakılırken, işçi sınıfından 5 kadın kundakçılık suçundan yargılandı.
Elisabeth Retiffé : Karton işçisi ve Komün’de kantinciydi. Ölüm cezasına çarptırıldı. Cezası temyiz makamı tarafından sürgüne ve ağır hapse çevrildi.
Eugénie (Léontine) Suétens: Çamaşırcıydı, daha önce hırsızlık suçundan bir yıl hapis yatmıştı. Ölüm cezasına çarptırıldı. Cezası temyiz makamı tarafından sürgüne ve ağır hapse çevrildi.
Eulalie Papavoine: Dikişçi ve Komün’de sıhhiyeciydi .Sürgün cezasına çarptırıldı. Daha önce sabıka kaydı olmadığı için ölüm cezası almadı.
Joséphine-Marguerite Marchais: Gündelikçi ve Komün’de kantinciydi. Ölüm cezasına çarptırıldı. Cezası temyiz makamı tarafından sürgüne ve ağır hapse çevrildi.
Joséphine- Lucie Bocquin: Gündelikçi. On yıl hücre cezasına çarptırıldı. Daha önce sabıka kaydı olmadığı için ölüm cezası almadı.
Louise Michel: Öğretmen. André Léo, Elizabeth Dmietrieff, Paule Minck gibi isimler kaçarken, kadın komünarların en ünlüsü Louise Michel, 17 Aralık 1871’de tek başına yargılandı. Savunma avukatını reddederek kendi kendini temsil etti. Eylemlerinin sorumluluğunu üstlenerek, Komün’ü savundu. Sürgün cezasına çarptırıldı.
*Pétroleuses: Kadın kundakçılar. Versay hükümeti tarafından özellikle Kanlı Hafta (21-28 Mayıs 1871) sırasında Paris’i ateşe vermekle suçlanan kadın komünarlara verilen isim.
Çeviren ve Düzenleyen: Aslı Polat
Kaynak: Versay Hükümetinin hizmetinde çalışan Ernest Eugène Appert (1830-1891) tarafından Versay hapishanesinde çekilen fotoğraflar: International Institute of Social History, La Musées de la Ville de Paris
*Bu yazı ilk olarak Komün Dergi’de yayımlanmıştır.
1 Yorum