Elektronik cihazlardan ses çıkarmak yüzyıldan uzun bir süredir mümkün. Bilgisayar kullanarak üretilen ilk notaların ise 1957 yılında ABD’deki Bell Laboratuvarları’nda yankılandığı söylenirdi.[1] İnsanın elektroniğe hükmü devasa bilgisayarlardan ve birkaç mütevazı sesten çok ileri gitti. Bir dizüstü bilgisayar, hatta bir akıllı telefon kullanabilen herkesin, elbette postmodern bir çerçevede, müzik yapabileceği bir seviyeye kadar erişti. Bu denli yeni görünen bir fenomenin aslında epey yaşlı olması enteresan. Elektronik müziğin 59 değil 65 yaşında olduğuna ve Alan Turing’in geliştirdiği bir bilgisayar vasıtasıyla üretildiğine dair kayıtlı kanıt bulmak ise bir hayli heyecan verici.
Canterbury Üniversitesi’nden akademisyen Jake Copeland ve kompozitör Jason Long, 1951 yılında BBC’den bir ekibin asesat disk kesici kullanarak kaydettiği üç melodiyi ve bu kayıtlar sırasında teknisyenlerin aralında geçen konuşmaları içeren ses kaydının üzerinde çalışarak tüm dünyaya ilk bilgisayar müziğinin nasıl duyulduğunu göstermeyi başardılar.
1948’de Turing tarafından üretilen Mark I ve 1951 yılında peşi sıra gelen Mark II adındaki bilgisayarlara bağlanan hoparlörlerin (bilgisayarın babası Alan Turing onlara “hooter” diyordu) çeşitli “klik” ve “tik” sesleri çıkarabiliyordu. Turing bu seslerin programlanıp, Batı müziği standardında notalar olarak düzenlenebileceğini fark etti. Bu sesleri daha pragmatik bir bakış açısıyla bilgisayarın çeşitli komutlara verdiği sesli tepkiler olarak kullandı. Ancak ilk bilgisayar müziğini üretmek, 1951’de Alan Turing’in Manchester Elektronik Bilgisayarı Mark II için Programcının El Kitabı’nı, yani dünyanın ilk bilgisayar kılavuzunu eline geçiren genç öğretmen ve piyanist Christopher Strachey’e nasip oldu. Strachey, bu “klik” ve “tik” seslerini bir enstrümana dönüştüren bir yazılımla Turing’in Manchester’daki laboratuvarının kapısını çaldı.
65 yıl sonra bu 12-inç plağı elde etmeyi başaran Copeland ve Long, kaydın kalitesinin ve hızının oldukları halleriyle herhangi bir şey ifade etmediğini fark ettiklerinde yazılagelmiş ilk bilgisayar kullanma kılavuzu tekrar günışığına çıktı. İkili, Alan Turing’in yönlendirmelerini içeren el kitabı vasıtasıyla kaydı dinlenebilir hâle getirmeyi ve restore etmeyi de başardılar. Sonuçları buradan dinlemeniz mümkün.
Kaynak: British Library / Sound and Vision Blog
[1] The Electronic Century, Part III: Computers and Analog Synthesizers’, Electronic Musician, 2001.
