Bristol müzik sahnesinin ve trip-hop’un öncülerinden Massive Attack, yeni EP’si Ritual Spirit’i geçtiğimiz günlerde yayımladı. 2010’da çıkardıkları beşinci albümleri Heligoland’den sonra, Britanyalı ekipten iki adet EP dinlemiştik: Heligoland’de kullanılmayan “RedLight”ın da bulunduğu Atlas Air ve Burial ile hayranların zihinlerinde uzun süredir kurdukları dev buluşmaya, enteresan işbirliğine sahne olan Four Walls / Paradise Circus.
Ritual Spirit’te dört yeni şarkı mevcut. Bu şarkılardan biri, belki de hem grup için hem de elektronik/alternatif müziğin yakın tarihi için önemli bir not olarak düşülebilecek bir geri dönüş. Tricky, 12 senelik bir aradan sonra yeniden işin içinde.
Heligoland yayımlandığında, bir önceki albüm 100th Window’dan daha rafine, daha “steril” bir tavır oldukça belirgin bir şekilde hissedilmişti. Ritual Spirit’te de belirgin bir değişiklik duymak mümkün. Hiç değilse kısmen Tricky’nin de geri dönmesiyle maziye ufaktan göz kırpılmış. Düzenlemelerde Mezzanine’i (1998), hatta Protection’ı (1994) hatırlatan bir pürüzlülük, işin doğrusu grubun hamurunda olan ama son albümde nispeten arka planda kalan bir Jamaika kokusu var. Bu kokunun kaynağına kısaca değinelim.
1950’lerde Jamaika’nın başkenti Kingston’ın sokaklarında ve derme çatma stüdyolarında bir araya gelen yeniyetme DJ’ler ve MC’ler, kurdukları bu müzikal ekiplere “Sound System” (Ses Sistemi) adını vermeye başladılar. Sound System’lar ve etraflarında türeyen parti, konser ve menajerlik kültürü Jamaika için dönemin ekonomisinde ciddi etkileri olacak kadar önemli kültürel ve ekonomik ögelerdi. Yer yer Amerikan rhythm&blues’undan, olgunlaşırken de bol bol yerel reggea ve ska kültüründen esinlenen Sound System’lar ellerindeki kayıtları “dub”layarak yeni sesler, yeni ritimler elde ettiler. Sonradan ayrıca bir türe de ismini verecek “dub” sözcüğü aslında yerel dilde cinsel ilişki için kullanılan argo bir fiil [i]. II. Dünya Savaşı sonrası oldukça büyük bir işgücü ihtiyacı doğan Britanya, Karayipler’deki kolonisi Jamaika’nın yerellerini ülkeye davet etmeye başladı. 1960’ların sonuna kadar 200.000’e yakın Jamaikalı, yanlarında getirdikleri kültürleriyle Britanya topraklarına yerleşti[ii]. Böylece Sound System’lar Londra, Birmingham ve Bristol’a tüm ülke elektronik müziğini değiştirecek izler bırakmak üzere ayak bastılar. Yıllar sonra gelişen ses ve müzik teknolojilerinin de artık Ada’ya oturmuş Jamaika kültürüyle kaynaşmasıyla, Birstol’ın St.Paul bölgesinde Smith and Mighty, Portishead, Tricky ve tabi ki Massive Attack’ın başını çektiği bir müzik türü kendini var etti: Tip-Hop.
1980’lerde Bristol yer altı müziğinin öne çıkan Sound System’larından biri olan Massive Attack’ın ana ikilisi Robert “3D” De Naja ve Grant “Daddy G” Marshall, sonradan gruptan ayrılan Andy “Mush” Vowless ve Adrian Nicholas Matthews “Tricky” Thaws’un da bir parçası olduğu The Wild Bunch ile, Massive Attack’ın da temelini ödünç alacağı, Britanya’dan doğma, Jamaika’dan olma trip-hop yeşermeye başladı. Bu dönem basılan Fucking Me Up (1983) ve Tearing Down The Neighbourhood (1985) kayıtları başta olmak üzere, 1990’ların başına kadar hem müzikal hem kültürel bir deneyin parçası haline gelen ekip’ten kopan 3D, Daddy G ve Mush 1991 ylında ilk Massive Attack albümü Blue Lines’ı Virgin Records’dan piyasaya sürdü. Bu albüme ve 3 yıl sonra yayımlanacak Protection’a büyük katkı sağlamış Tricky, kendi ilk albümü Maxinquaye‘yi tamamlamasıyla beraber Massive Attack’tan bir nebze uzaklaşmıştı. Ritual Spirit’in sahne olduğu bu geri dönüş, her ne kadar topyekûn bir yeniden birleşme olmasa da bize eski zamanların, 1980’ler ve 1990’lar Bristol’ının hem Britanya hem dünya müziği için ne demek olduğunu hatırlattı.
Hem Bristol’ın ağır topları The Wild Bunch, Massive Attack, Tricky ve Portishead’in köklerini hem de Britanya’nın kolonici geçmişinin kültürel sonuçlarına müzikal açıdan bakmak için 1996 yapımı Sounds of the West – Straight Outa Bristol isimli televizyon belgeselini de şöyle bırakıyorum:
[i] Veal, Michael E. (2007). Dub: Songscapes and Shattered Songs in Jamaican Reggae. Middletown: Wesleyan University Press.
[ii] “Jamaica: Mapping exercise” (PDF). London: International Organization for Migration. Temmuz 2007.
