30 Mart 2017’de hem tasarım hem de LGBTİ+ çevreleri bir efsaneyi kaybetti: İkonik gökkuşağı bayrağının yaratıcısı Gilbert Baker aramızdan ayrıldı.
1970’lerde San Francisco’da sanatla uğraşan ve tanınmış bir aktivist olan Gilbert Baker’ın en bilinen işi, 1978’de kavramsallaştırdığı ve elleriyle diktiği bayrak oldu. Şimdilerde, LGBTİ hareketini dünya çapında görünür hâle getiren gökkuşağı bayrağı, LGBTİ+ haklarının da en yaygın sembolü. 2015’te New York Modern Sanatlar Müzesi, korunmaya değer bir geçmişi olan bu “sanat eserini” kalıcı tasarım koleksiyonuna ekledi.
Gilbert Baker, MoMA’nın asistan küratörü Michelle Millar Fisher ile yaptığı bir söyleşide, LGBTİ+ örgütlenmesinin merkezinde olmanın önemini ve dikiş dikmeyi nasıl öğrendiğini anlatmıştı. Kansas kırsalında yetişen sanatçının büyükannesinin bir kadın giyim mağazası vardı ancak bu muhafazakâr kasabada kimse Baker’a aile işini öğretmenin uygun düşeceğini düşünmüyordu. 21 yaşında ordudan terhis edildikten sonra San Francisco’ya taşındı, bir dikiş makinesi aldı. Kendisi için diktiği “drag queen” kıyafetleriyle yeteneklerini geliştirdi.
Baker, daha sonra eşcinsel hakları aktivizmine dahil olduğunda, becerilerini protesto afişleri hazırlamak için kullandı. Fisher’a “Ordudaydım, 1972’de ayrıldım ve bu tabiri caizse benim görevim hâline geldi,” demişti. “Yeteneklerim benim eylemlerim hâline geldi.”
O dönemde LGBTİ+ topluluğu birleştirici bir sembol arıyordu. Nazilerin pembe üçgeni ile Yunan harfi lambda kullanılan en popüler simgelerdi. Baker, “Gökkuşağı Bayrağı bir ihtiyaçtı çünkü bayrak kullanılmaya başlanana kadar elimizde Nazilerin eşcinselleri işaretlemek için kullandığı pembe üçgen vardı. Cinayeti, soykırımı, Hitler’i çağrıştıran korkunç bir yerden geliyordu. Güzel bir şeye ihtiyacımız vardı, bizden bir şeye. Gökkuşağı o kadar mükemmel ki ırk, cinsiyet, yaş, tüm bunlar açısından çeşitliliğe gerçekten çok uygun,” demişti.
1978 yılının Haziran ayında, insan hakları aktivisti ve kamu görevine seçilen ilk eşcinsel olan Harvey Milk, Gilbert Baker’ı bir gösteri yürüyüşü için bir bayrak yapmaya çağırdı. Baker ve 30 gönüllüden oluşan ekip, metrekarelerce kumaşı boyadı ve San Fransisco’daki Eşcinsel Toplum Merkezi’nin tavan arasında dikti. Başlangıçtaki el yapımı versiyonlar altı renk yerine sekiz renkliydi, ancak turkuaz ve pembenin nadir bulunan renkler olması imalatı zorlaştırdığı için daha sonra bu renkler bırakıldı.
Bayrağın sekiz renkli versiyonunu internette bulmak hâlâ mümkün olsa da, bugün her yerde görülen bayrak altı renkli. Baker, 2015’ten bir Refinery29 röportajında, bayrağın gerçekten uluslararası bir sembol hâline geldiğini hissettiğini söylemişti.
Baker, 1994’deki Stonewall ayaklanmalarının[i] 25. yıldönümü için geçit töreninde kullanılmak üzere bir mil uzunluğunda bir bayrak yaptı. Etkinlik geniş bir alana yayılmıştı ve kamuoyunun kabulüyle birlikte eşcinsel hakları yeni bir aşamaya taşınıyordu. Baker, “Bu en önemli andı, insanlar küçük gökkuşağı çıkartmalarını mağaza vitrinlerine yapıştırmaya başladılar “Visa ve Mastercard geçerlidir” çıkartmaları gibi. Başta “Bu nedir böyle? Biz kredi kartı değiliz ki,” diyordu.
LGBTİ hakları aktivistleri, bayrağın ortaya çıkışından beri büyük ilerleme kaydetmiş olsalar da, Baker röportajlarında özellikle küresel bağlamda hâlâ gidecek yolları olduğuna dikkat çekmişti. Bugün ABD’de bile yeni yönetim LGBTİ hakları konusunda kaydedilen ilerlemeyi tersine çevirmeye niyetli görünüyor. Çeşitlilik, dayanışma ve insan haklarının kalıcı bir simgesi olan Baker’ın gökkuşağı bayrağı hâlâ yaşıyor ve her zamankinden daha geçerli.
Kaynak: Meg Miller | FastCo Design
[i] 28 Haziran 1969’da, ABD’nin New York şehrinin Greenwich Village bölgesinde yer alan Stonewall Inn adlı bir bara yapılan polis baskınına karşı, planlanmamış gösteri ve direniş eylemleri. Bu eylemler eşcinsellere ve cinsel azınlıklara baskı uygulayan sisteme karşı ilk açık direniş sayılıyor.
1 Yorum