Ortak bağış yayınını izlemedim, ama haberlerden anladığım kadarıyla iş tam bir sadaka törenine dönmekle kalmamış kamu kurumları diğer kamu kurumlarına bağış yarışına girmişler. Peki, nereden geliyor bu paralar? Ya da kimin parasını kime veriyorlar?
Merkez Bankası 30 milyar TL bağışlamış. Merkez Bankası, bu miktarı ya yeni para yaratarak ya da kârından verebilir. Her ikisi de saçma, çünkü Merkez Bankası zaten ihtiyaç duyulan miktarı parasal genişlemeyle yaratabilirdi. Kârından yapacaksa da bu kârın önemli bölümü zaten Hazine’ye aktarılacaktı.
Ziraat Bankası, Vakıfbank ve Halkbank toplam 39 milyar TL bağışlamış. Kamu bankaları daha geçenlerde 60 milyar TL sermaye desteği almışlardı. Devlet aynı parayı bir cepten diğerine aktarmış durumda sadece.
Sigorta şirketlerinin, yaptıkları bağışları deprem bölgesindeki poliçeleri ödememek için kullanmayacaklarını umalım.
Özel şirketlerin ve kişilerin bağışlarının vergiden düşebileceği konuşuluyor. Bu, anladığım kadarıyla, vergi matrahından düşme olarak gerçekleşecek. Nihayetinde ödeyecekleri vergiler düşeceği için bu da yine parayı bir cepten diğerine aktarmak anlamına geliyor.
Esas soru şu: Bu kadar yüksek miktarlar nereden geliyor? Bu paranın üç ana kaynağı var: 1. Şimdiye kadar kaçırılan, ödenmeyen, affedilen vergiler. 2. İmar, arsa, ihale, kent vs. rantları. 3. Düşük ücret ve yüksek sömürüye dayanan birikim rejiminin yarattığı kârlar. Yani yine bir cepten diğerine aktarımlarla geçinmek için bin türlü sıkıntı içinde olanların alınteriyle yarattıkları değer.
Peki, izleyenler neyi izlediler? Gerçek ve saf neoliberalizmi izlediler. Bir yandan kamunun bütün gücü ve kapasitesi zayıflatılırken, diğer yandan her şeyin “zengin hayırseverler”in insafına bırakıldığı bir aklanma şovunu izlediler.
Bir de şu var: Bu söz verilen miktarların ne kadarı gerçekten bağışlanacak? Bağışlanırsa ne kadarı gerçekten depremzedelerin ihtiyaçlarına gidecek? Bu bağışların karşılığında devletten ne gibi ihaleler beklenecek, alınacak?
Madem milyonlarca lira bir telefonla bu kadar kolay verilebiliyordu, depremin ilk günlerinde insanlar yardım toplamak için kendilerini paralarken bu yardım neden yapılmadı?
Halbuki düzgün çalışan bir sistemde Meclis toplanıp gerekli bütçeyi çıkarabilir, bu bütçe gerekirse vergilerle gerekirse de Merkez Bankası’nın parasal genişlemesiyle hızlı bir biçimde devreye sokulabilirdi. Tercih edilen, halkın parasıyla halka şov yapmak oldu.
Özetle, Merkez Bankası canlı yayında parasal genişleme yaptı, parası olanlar canlı yayında vergilerinin bir kısmını ödedi, devlet de kendi cepleri arasında para dolaştırdı. İzleyenler ise gerçek yardımlaşma ve dayanışmayla sadaka şovunun farkını görmüş oldular.
